Phạm Văn Vĩnh
Hoa Hải đường giống hoa trà nhưng hoa trà màu trắng, không thơm. Hoa Hải đường
hương thơm, có thể màu vàng, đỏ nhạt. Nhụy hoa màu vàng. Cành cây mềm, dáng điệu
xử nữ. Xưa vua Minh Mạng có làm một bài thơ cho hoa đặt tên là Vịnh hải đường.
Năm Minh Mạng thứ 17, vua cho khắc h́nh hoa vào Nghị Đ́nh.
Bên Việt Nam ta có sự lầm lẫn giữa hoa Hải đường với hoa Trà mi, Trà hoa nữ, Sơn
trà, Camélia.
Có truyền thuyết một tu sĩ người Âu tên là Kameli, sang Nhật truyền đạo Thiên
Chúa, gặp và yêu thần cây Hải đường (kaido). Sau tu sĩ trở về Âu châu mang theo
một gốc Hải đường, đặt tên là Pommier Sauvage hay Flowering Cherry-Apple. Hoa
tượng trưng cho t́nh bạn bè bền lâu.
Hoa Hải đường sống cả ở đất Trung Hoạ Trong văn học cổ, hoa Hải đường dưới trời
mưa bụi diễn tả người đẹp u sầu. Thời Đường Minh Hoàng, nhà vua gọi cung phi
Dương Quư Phi là Hải đường. Truyện kể một buổi sáng, Đường Minh Hoàng ghé thăm
Dương Quư Phi, thấy nàng ta c̣n đang ngủ th́ cất tiếng hỏi rằng :" Hải đường
thụy vị túc đa ?", nghĩa là "Hải đường ngủ chưa đă sao ?".
Dương Quư Phi, tên là Ngọc Hoàn. Gọi là Dương Qúy Phi tu hoa (hoa ghen), đẹp
lắm. Có sách bảo không đẹp v́ mập nhưng có duyên. Vua Đường bảo cứ mỗi bước chân
đi của Dương Quư Phi đều mọc lên một đoá hoa. Năm 17 tuổi lấy con trai vua Đường
Minh Hoàng là Thọ Vương Lư Mạọ Đường Minh Hoàng c̣n có tên là Đường Huyền Tông.
Tên thật là Lư Long Cơ. Rất giỏi về cung kiếm, kỵ mă, đàn hát và vũ nghệ. Thời
gian đầu cai trị nước Trung Hoa thịnh trị. Đây cũng là thời của Lư Bạch, Đỗ Phủ,
Bạch Cư Dị, v.v .... Vua có 3000 cung nữ. Lúc đầu yêu cung phi là kỳ nữ Triệu Lệ
phi. Triệu Lệ phi mất sớm lại yêu cung phi thứ hai là Vũ Huệ phi, mẹ của Lư Mạọ
Vũ Huệ phi cũng mất sớm. Từ đó Đường Minh Hoàng không màng tới việc triều chính
nữa.
Có quan thái giám Cao Lực Sĩ thấy vậy mới mách cho nhà vua biết nàng Dương Quư
Phị Đường Minh Hoàng sai đưa Dương Quư Phi vào cung, lúc đầu cho làm chức Thái
Châu, quan nhỏ trong triều để dễ che mắt thế gian. Sau cho lên làm cung phi cho
xong chuyện. Lúc ấy nhà vua đă tri thiên mệnh, 56 tuổi mà nàng Ngọc Hoàn mới 22
tuổi. Tuy rằng nhỏ tuổi nhưng ăn tiêu xa xỉ làm tan nát sự nghiệp vua Đường. Anh
họ là Dương Quốc Trung làm tể tướng, ba bà chị của Dương Quư Phi được phong tước
Quốc Phu Nhân, hàng năm lănh cả ngàn quan tiền để mua son phấn. Dương Quư Phi
c̣n nhận tướng An Lộc Sơn làm con nuôi đễ dễ bề t́nh tự.
Tục truyền Dương Quư Phi có bệnh hôi nách nên nhà nước tốn kém công qũy nhiều
lắm để vua Đường xây hồ tắm cho nàng Dương. Lại c̣n cho xây cầu Mây để đưa nàng
đến văng du ở Quái Nham, một vùng rừng núi hiểm trở nhưng đẹp ở Thiểm Tâỵ Nơi
đây nhà vua đă cho vẽ vào đá cảnh Dương Quư Phi tắm suối ở Quái Nham. Cảnh này
có tên là "Quái Nham Quư Phi toàn dục bích hoạ". Cả thẩy có 10 bức tranh trên đá
vẽ Dương Quư Phi cởi áo, nghịch nước, lội suối, ngâm ḿnh trong nước v.v ....
Tôi chỉ đọc thấy vậy, thật chưa thấy h́nh chụp.
Có đêm Đường Minh Hoàng nằm mơ thấy ḿnh lên cung trăng, gặp các tiên nữ mặc áo
cánh chim, múa hát khúc nhạc du dương ... gần quên trở về. Khi về lại hạ giới
đặt ra bài hát tên là " Nghê thường vũ y " để đến tiết trung thu cùng Dương Quư
Phi ca hát hưởng trăng. Bài " Nghê thường vũ y " có nghiă là khúc vũ xiêm y 5
mầu sắc. "Nghê" là cầu vồng 5 sắc, "Thường" là xiêm y, "Vũ y" là xiêm y may bằng
lông chim. Nhạc sĩ Cung Tiến khi viết bài Hương Xưa kể lại nhiều điển tích cổ
trong đó có đoạn "Ôi những đêm dài hồn vẫn mơ hoài một kiếp xa xôi, buồn sớm đưa
chân cuộc đờị Lời Đường thi nghe vẫn rền trong sương mưa ... " có lẽ để kể tích
này đâỵ
V́ xa xỉ quá nên dân t́nh oán thán. Lúc bấy giờ, An Lộc Sơn đang làm Tổng trấn
Hà Bắc mới đem quân về cướp ngôi, chiếm được cả kinh đô là Lạc Dương, Trường An.
Vua và quần thần phải chạy sang Tứ Xuyên. Đến Tứ Xuyên, triều đ́nh bắt giết anh
họ đang làm Tể tướng là Dương Quốc Trung và buộc vua Đường phải xử tử nàng Dương
Quư Phị Vua Đường không biết làm ǵ hơn là sai Cao Lực Sĩ đưa cho nàng Dương
giải lụa trắng để nàng tự quyết trên cây lê trước chùa Mă Ngôi, năm nàng 38
tuổi.
Đường Minh Hoàng nhường ngôi lại cho con là Đường Túc Tông. Đường Túc Tông dẹp
được cuộc phiến loạn An Lộc Sơn, đưa tất cả trở về kinh đô. Đường Minh Hoàng về
cung, sai hoạ sĩ vẽ bức h́nh nàng rồi treo trong cung điện, sớm tối than khóc.
Sau mất thọ 78 tuổi.
Nhà Đường cai trị nước ta rất tàn ác. Sử gia Trần Trọng Kim viết có khi quan lại
nhà Đường vào quê ta đổi một gói muối lấy một con ḅ.
Dương Quư Phi có tật thích ăn trái vải ở nước ta, trồng ở Lệ Chi Viên. Thơ chữ
Hán có đoạn:
Nhất kỵ hồng trần phi tử tiếu,
Vô nhân trí thị lệ chi lai.
Nơi Lệ Chi Viên vua Lê Thái Tôn đă mất trong tay nàng Nguyễn Thị Lộ để Nguyễn
Trăi luỵ chu di tam tộc. Nhưng đấy là chuyện sau.
Năm 722, mùa hè trời nóng thiêu đốt, dân ta phải gánh vải từ Lệ Chi Viên sang
cống nhà Đường. Trong khi nghỉ mệt, có một ông phu già với tay lấy một trái vải
để giải lao. Mấy tên lính nhà Đường thấy vậy th́ xấn tới đánh ông phu già không
cho ăn. Lúc đó người trưởng phu là ông Mai Thúc Loan, ḿnh đen, vơ giỏi, sức
mạnh muôn người, đă từng một tay giết cọp. Thấy chuyện bất b́nh nên Mai Thúc
Loan can thiệp. Quân nhà Đường xúm lại đánh họ Mai nhưng cuối cùng đều chết cả.
Mai Thúc Loan nhân lúc này thừa thắng xông lên, đuổi quân nhà Đường ra khỏi bờ
cơi. Người đời gọi ông là Mai Hắc Đế. Nhưng đụng tới Dương Quư Phi vua Đường đâu
có chịu nên sai mười vạn binh sang chiếm lại nước ta, mang trái vải về cho nàng
Dương. Mai Hắc Đế phải trốn vào rừng sau chết bệnh ở đấy. Quân nhà Đường trả thù
giết dân ta thây chất đầy g̣ cao.
Xét ra trong tứ đại mỹ nhân của nước Trung Hoa, chỉ có nàng Dương Quư Phi là có
ân oán giang hồ với chúng ta c̣n ba nàng kia là Tây Thi lạc nhạn, Điêu Thuyền bế
nguyệt và Chiêu Quân trầm ngư chỉ làm việc v́ nghĩa, đáng là "mỹ nhân tự cổ như
danh tướng" vậy.
Tháng 8 2004